Een geschenk of schenking onder de kerstboom? Wat zijn de verschillen?

Een geschenk en een schenking zijn beide goedgeefs en gulhartig, en dus daden van vrijgevigheid waarbij er sprake is van een ‘animus donandi’. Toch zijn er ook belangrijke verschillen op zowel fiscaalrechtelijk als erfrechtelijk vlak. Bij een geschenk geldt ‘gegeven is gegeven’, terwijl een schenking tussen echtgenoten herroepelijk is.

Voor een correcte definiëring van het begrip ‘geschenk’ verwijzen we in eerste instantie naar artikel 852 van het Burgerlijk Wetboek: “De kosten van voeding, van onderhoud, van opvoeding, van het aanleren van een ambacht, kosten van bruiloft en gebruikelijke geschenken zijn geen giften. De aard van een gebruikelijk geschenk wordt beoordeeld op de dag waarop het wordt toegekend en rekening houdend met het vermogen van de beschikker”.

We spreken over een ‘gebruikelijk geschenk’ naar aanleiding van een ‘speciale’ gebeurtenis, zoals een geboorte, verjaardag, goed schoolrapport, feestdag, huwelijk of het behalen van een diploma (dit overzicht is niet limitatief). A priori is vereist dat een gebruikelijk geschenk in verhouding staat tot het vermogen van diegene die het geschenk geeft. Alhoewel dit nergens in de Belgische wet bepaald is, wordt algemeen aanvaard dat er jaarlijks in totaliteit 1% van het hele vermogen in de vorm van geschenken kan uitgedeeld worden aan de partner, (klein)kinderen en andere dierbare personen.  

Opvallend is dat de wet uitdrukkelijk bepaalt dat de kost van een bruiloft wordt beschouwd als een gebruikelijk geschenk. Maar wat als u de bruiloft voor uw oudste kind heeft betaald, en uw jongste kind als happy single tien jaar later nog steeds geen aanstalten maakt om te huwen? Ook studiekosten, als onderdeel van de kost van opvoeding, kwalificeert de wetgever als een gebruikelijk geschenk. De studiekosten van de kinderen kunnen echter sterk uiteenlopen, onder andere bij het behalen van meer dan één diploma en/of studies die gedeeltelijk in het buitenland plaatsvonden. 

Verder benadrukken we dat artikel 852 van het Burgerlijk Wetboek niet te ruim geïnterpreteerd mag worden. Als ouders hun kind financieel steunen bij het opstarten van een zaak, de aankoop van een onroerend goed of de aankoop van een dure sportwagen, dan valt dit onder artikel 851 van het Burgerlijk Wetboek: “wat gediend heeft om aan een van de medeërfgenamen een stand te bezorgen”. Dergelijke kosten vallen dus buiten de gebruikelijke geschenken en worden gekwalificeerd als schenking.

Een eerste belangrijk gevolg van de juridische kwalificatie situeert zich op het vlak van de fiscaalrechtelijke behandeling.

Een geschenk is belastingvrij. Een schenking daarentegen is onderhevig aan een schenkbelasting, met uitzondering van de niet-geregistreerde schenkingen (onder andere de hand- en bankgift). Als  de schenker overlijdt binnen een termijn van 3 jaar na een niet-geregistreerde schenking, dan wordt deze alsnog belast tegen de tarieven van de erfbelasting.

In het regeerakkoord 2019-2024 besliste de Vlaamse Regering om deze periode te verlengen naar vier jaar. Volgens de beleidsnota van Vlaams Minister van Financiën Matthias Diependaele zou deze nieuwe termijn van toepassing zijn vanaf 2021. 

Ook op erfrechtelijk vlak heeft de juridische kwalificatie gevolgen. Een geschenk speelt geen rol bij de latere verdeling van de nalatenschap. Een schenking eventueel wel.

Volgens het Belgisch erfrecht heeft elk kind recht op een gelijk erfdeel en wordt elke schenking aan een kind geacht een voorschot op het erfdeel te zijn. Wenst u niet dat een schenking wordt verrekend bij de verdeling van de nalatenschap van de schenker? Dan kan u schenken buiten erfdeel. Hierbij houdt de fiscus geen rekening met gebruikelijke geschenken.

Uw trouwfeest was bescheiden, terwijl het huwelijksfeest van uw zus groots en luxueus was? Het verschil zal niet verrekend worden in de nalatenschap van uw ouders.

Schenkingen aan kleinkinderen zijn in beginsel schenkingen buiten erfdeel, aangezien de kleinkinderen geen bevoordeelde reservataire erfgenamen zijn in de nalatenschap van hun grootouders. Sinds 1 september 2018 is het mogelijk dat uw kind zich ertoe verbindt om de schenking die u als grootouder doet aan zijn kinderen (uw kleinkinderen) fictief te laten aanrekenen op zijn erfdeel. In dat geval beschouwt de fiscus de schenking aan de kleinkinderen als een schenking op voorschot van erfdeel. Met andere woorden: uw kind heeft als het ware een stukje van zijn reservatair erfdeel afgestaan aan zijn kinderen (uw kleinkinderen).

Zowel geschenken als schenkingen zijn in principe onherroepelijk. Schenkingen tussen echtgenoten (buiten het huwelijkscontract) kunnen echter wel herroepen worden. Een concreet voorbeeld: naar aanleiding van haar verjaardag schenkt u uw echtgenote een juweeltje waarvan de emotionele waarde mogelijk veel groter  is dan de geldwaarde, omdat u het juweel ooit zelf geërfd hebt van uw moeder. Dergelijk gelegenheidsgeschenk kan u niet herroepen, zelfs niet na een echtscheiding. Als u echter kan aantonen dat het om een handgift (schenking) ging, dan kan u deze schenking wel herroepen. Omwille van de bewijsvoering raden wij u dan ook steeds aan om een document op te maken waaruit uitdrukkelijk blijkt dat het een schenking betreft (en bijgevolg herroepbaar tussen echtgenoten).

We somden al enkele voorbeelden op die het belang van een kwalificatie als schenking aantonen.

Zo hebben echtgenoten de mogelijkheid om een schenking te herroepen. Als de kosten voor een bescheiden en  luxueus trouwfeest als schenking in plaats van gebruikelijk geschenk kwalificeren, dan zullen deze schenkingen ‘als voorschot op erfenis’ verrekend worden bij de verdeling van de nalatenschap van de ouders. U kan dit eenvoudig bekomen door elk kind een som over te maken via schenking, inclusief de nodige bewijsdocumenten. Om achteraf discussie en mogelijke herkwalificatie te vermijden, raden we u af om in het bewijsdocument te vermelden dat deze schenking bedoeld is om bruiloftkosten (= geschenk) te betalen.

Ook belangrijk om weten: als schenker kan u énkel aan een schenking voorwaarden koppelen. Via deze voorwaarden kan men zich als schenker een inkomen voorbehouden uit het geschonken goed, of  een fiscaalvriendelijk scenario uitwerken als de begiftigde zou overlijden vóór de schenker. Goed opgestelde clausules worden gekenmerkt door hun ‘flexibele’ formulering. Anders gezegd: indien gewenst kan men de voorwaarden al dan niet toepassen (optioneel). Of nog: mits uitdrukkelijke toestemming van de schenker moet niet langer aan bepaalde voorwaarden voldaan worden. Gaat het niet om een notariële schenking? Dan moet men de voorwaarden op een correcte manier opnemen in een document dat als bewijs van schenking kan dienen.

Ook de grens tussen een geschenk en een legaat (d.i. iets nalaten via testament) kan weleens flinterdun uitvallen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een (groot)ouder maandelijks een bedrag spaart voor een (klein)kind. De fiscus beschouwt het (gewoon) maandelijks sparen van een beperkt bedrag als een geschenk. Gebeurt dit maandelijks sparen echter via een verzekering, dan wordt dit beschouwd als een ‘fictief’ legaat. Twee verschillende handelingen met hetzelfde oogmerk (sparen voor een (klein)kind) leveren toch een frappant fiscaal-juridisch verschil in behandeling op. Het gewoon maandelijks sparen is belastingvrij, terwijl het maandelijks sparen via verzekering onderworpen wordt aan erfbelasting.

Hierbij merken we nog op dat in de Vlaamse erfbelasting een vermindering geldt voor een ‘bescheiden erfdeel’. Concreet kan u als grootouder aan elk kleinkind € 12.500 nalaten zonder dat dit kleinkind hierop erfbelasting verschuldigd is.

Meer weten? 

Als klant van Baker Tilly kunt u contact opnemen met Miek Vandecasteele, Senior Estate Planner, of uw dossierverantwoordelijke.

Nog geen klant? Contacteer ons voor een vrijblijvend gesprek.