Toepassing van de zorgvolmacht: wat mag en wat mag niet?

De zorgvolmacht komt vaak in beeld in het kader van vermogensbeheer en zelfs vermogensplanning. Een lasthebber kan heel wat ingrijpende beslissingen uitvoeren in naam van de lastgever, zoals de verkoop van een onroerend goed of het uitvoeren van een schenking. Toch zijn er bepaalde rechtshandelingen die niet aan de lasthebber toevertrouwd kunnen worden.

Als wilsbekwame meerderjarige kan u proactief één of meerdere personen aanstellen om in uw plaats uw vermogen te beheren wanneer u hiertoe zelf ooit niet meer in staat zal zijn. De lijst van bevoegdheden die in een zorgvolmacht aan een lasthebber wordt toegekend, is vaak zeer uitgebreid.  Strikt persoonlijke handelingen, zoals vordering tot echtscheiding, eedaflegging, adoptie of het opmaken van een testament, zijn uitgesloten. Enkele bepalingen in het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen en in de wet betreffende de verzekeringen lijken beperkingen op te leggen op het vlak van de bevoegdheden van een lasthebber in een zorgvolmacht. 

In het Wetboek van Vennootschap en Verenigingen maakt de wetgever een onderscheid tussen de delegatiemogelijkheid bij enerzijds de BV en anderzijds de NV. 

• In hoeverre kan een aandeelhouder zich in de algemene vergadering via een zorgvolmacht laten vertegenwoordigen om zo het vennootschapsvermogen verder te beheren?

Dergelijke volmacht kan bij een NV enkel verleend worden voor ‘één of meer specifieke vergaderingen of voor vergaderingen gedurende een bepaalde periode’ (artikel 7:142 WVV). In het geval van onbekwaamheid kan echter niet meer telkens een bijzondere volmacht verleend worden. Bij een BV is dergelijke beperking op de duur van de volmacht niet ingeschreven in de wet (artikel 5:95 WVV). Men  kan hieruit dus afleiden dat de wetgever dit hier niet heeft willen verbieden. 
Het feit dat de wetgever dit bij een NV vereist, heeft een belangrijke impact op het vlak van  het controlebehoud over de vennootschap. Zo kan men dankzij een zorgvolmacht wel de controle over een BV behouden, terwijl dit niet mogelijk is bij een NV. 

• Kan een bestuurder van een vennootschap zich laten vertegenwoordigen door een lasthebber aangeduid in zijn zorgvolmacht?

Algemeen veronderstelt men dat bestuursmandaten omwille van persoonlijke kwaliteiten (intuitu personae) worden toegekend aan een bepaalde persoon.

Dit betekent dat een bestuurder zich niet zomaar door om het even wie kan laten vertegenwoordigen op de bestuursvergadering. Enerzijds dient deze mogelijkheid statutair voorzien te zijn. Anderzijds veronderstelt men in het algemeen ook dat een bestuurder enkel aan een andere bestuurder volmacht kan verlenen. Bovendien moet de volmacht van een lasthebber-medebestuurder een uitzonderlijk karakter hebben en kan deze enkel aangewend worden voor een welbepaalde vergadering. De zorgvolmacht is echter geen bijzondere volmacht en kan dus niet toegepast worden in het kader van de vertegenwoordiging van een bestuurder. Het vennootschapsrecht biedt echter wel de mogelijkheid om ook een opvolgend statutair bestuurder aan te duiden, en dit zowel bij een BV als een NV.

Volgens artikel 169 en artikel 176 van de wet betreffende de verzekeringen komen de aanduiding en het recht van herroeping van de begunstigde “… uitsluitend toe aan de verzekeringnemer. Het kan alleen door hem worden uitgeoefend en niet door zijn echtgenoot, wettelijke vertegenwoordigers en schuldeisers.”.
Bij een restrictieve lezing van deze artikelen kan de aanpassing van de begunstigde bij overlijden geïnterpreteerd worden als een strikt persoonlijke rechtshandeling die niet gesteld kan worden via enige vorm van vertegenwoordiging. Deze redenering lijkt steek te houden, want een testamentaire beschikking kan ook niet gewijzigd worden door een lasthebber. Maar wat op het vlak van de begunstigde bij leven? De wet lijkt hierin geen onderscheid te maken, terwijl het tweede geval wel degelijk aanleunt bij de schenking, wat wel is toegestaan door de wetgever in het kader van de zorgvolmacht.  

Artikel 178 van de wet betreffende de verzekeringen bepaalt dat het recht van de afkoop en het recht van de reductie toekomt aan de verzekeringnemer en dat deze niet kunnen uitgeoefend worden door de echtgenoot of schuldeiser. In artikel 178 wordt er niet verwezen naar wettelijke vertegenwoordigers. In de praktijk lijken de meeste verzekeringsmaatschappijen geen probleem te hebben met de toepassing van de zorgvolmacht in het kader van de afkoop. Het contract wordt beëindigd en de afkoopwaarde komt toe aan de onbekwame verzekeringnemer.
In de praktijk zien we dat er volmacht wordt gegeven voor de afkoop of reductie en dat voor de wijziging van de begunstigde de volmacht zich beperkt tot  “…enkel de lastgever of de nalatenschap van de lastgever kan worden aangeduid.” 

Principieel zijn overeenkomsten over nog niet opengevallen nalatenschappen verboden, behalve bij enkele wettelijke uitzonderingen. Met het nieuwe erfrecht kwam er een versoepeling en verruiming op het vlak van dergelijke wettelijk toegestane erfovereenkomsten. 

• Kan een meerderjarige persoon die onbekwaam wordt verklaard, zich via een zorgvolmacht laten vertegenwoordigen door een lasthebber als toekomstig erflater (beschikker) in een toegelaten erfovereenkomst over zijn eigen nalatenschap en/of als toekomstig erfgenaam in een toegelaten globale erfovereenkomst?

Het nieuw artikel 1100/2 vermeldt uitdrukkelijk dat een persoon die onbekwaam wordt verklaard, enkel in de hoedanigheid van vermoedelijke erfgenaam partij kan zijn bij een erfovereenkomst, voor zover in hoofde van de beschermde persoon niet wordt verzaakt aan rechten in een niet opengevallen nalatenschap. Een vertegenwoordiging door een lasthebber kan dus enkel als vermoedelijk erfgenaam zónder verzaking aan erfrechten.
Bij een globale erfovereenkomst moet de erflater een overeenkomst sluiten met alle toekomstige erfgenamen. Indien één of meerdere bekwame toekomstige erfgenamen willen verzaken aan een deel van hun erfrechten, dan is instemming vereist van alle toekomstige erfgenamen. De lasthebber kan de onbekwame toekomstige erfgenaam echter enkel vertegenwoordigen in deze erfovereenkomst als er geen verzaking is aan de erfrechten van de onbekwaam vertegenwoordigde erfgenaam.

Een zorgvolmacht blijft de ideale manier om te anticiperen op een onverwachte gebeurtenis die kan leiden tot een tijdelijke of definitieve wilsonbekwaamheid. Ondanks enkele beperkingen kan u via dergelijke volmacht zeer omvangrijke bevoegdheden toekennen aan een lasthebber die de ‘zorg’ over uw vermogen op zich neemt.

Meer weten?

Als klant van Baker Tilly kunt u contact opnemen met Miek Vandecasteele, Senior Estate Planner, of uw dossierverantwoordelijke.
Nog geen klant? Contacteer ons voor een vrijblijvend gesprek.